فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 12، شماره 1، بهار 98 ، شماره پی در پی 43

نگاهی به ویژگیهای سبکی منظومۀ مجمع البحرین اسیری

صفحه (299 - 320)
احمدرضا یلمه ها (نویسنده مسئول)، سیده فرحناز امامی شهرضایی ، امید مجد
تاریخ دریافت مقاله : زمستان 96
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : بهار 97

چکیده
منظومۀ مجمع البحرینِ شاعری متخلص به اسیری (تصنیف913ق.)، از مجموعه اشعار آیینی است که مشتمل بر11400 بیت است. این نسخۀ خطی با وجود پختگی زبان و اندیشۀ شاعر، اهمیت آن در سیر تحول سبکی، داشتن مختصات کهنه و نو، شرح و بسط زندگی پیامبر اکرم(ص) تا رحلت ایشان و دلاوری های حضرت علی(ع) به شیوۀ حماسی و نیز دارا بودن واژه ها و اصطلاحات عرفانی، دینی، عربی، ترکی، مغولی و ترکیبات ابداعی، کمتر مورد بررسی و شناخت قرار گرفته است. اگر چه اسیری در کاربرد صنایع لفظی و معنوی تواناست ولی در این حماسۀ دینی که مخاطبین آن عموم مردم هستند، کاربرد صنایع لفظی بیشتر مشاهده میشود، بویژه آرایه های تکرار و جناس که بالاترین بسامد را دارند. او کمتر به تعمّق میپردازد و از صنایع معنوی و بیان در حد اعتدال بهره جسته است. آرایۀ تشبیه به ویژه از نوع حسی_حسی بالاترین و مجاز کمترین بسامد را دارد. افکار عارفانه؛ بر پایۀ عشق بودن جهان ، وحدت در عین کثرت و کثرت در عین وحدت، انسان کامل و...از جمله مختصات فکری شاعر شیعه مذهب این منظومه است. با واکاوی همۀ ابیات منظومه در سه قلمرو زبانی، ادبی و فکری به شیوۀ استقرایی و توصیف و تحلیل، نگارندگان این مقاله کوشش کرده اند تا به این پرسش پاسخ دهند که اهمیت و ویژگیهای سبکی مجمع البحرین چیست؟

کلمات کلیدی
سبک شناسی , اسیری , مجمع البحرین , حماسۀ دینی , قلمرو زبانی , ادبی و فکری

• آهنگ شعر فارسی، فضیلت، محمود، (1388)، چاپ پنجم، ویراستار دکتر جلیل تجلیل، تهران: انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
• بلاغت تصویر، فتوحی، محمود (1389)، چاپ دوم، تهران: انتشارات سخن.
• بیان، شمیسا، سیروس، (1393)، چاپ سوم، تهران: نشر میترا.
• توصیف و تصویرگری در منظومۀحماسی علی نامه، آقاحسینی، حسین و دیگران، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، شمارۀ 20 (پیاپی17) زمستان 85، ص3.
• دستور تاریخی زبان فارسی، ابوالقاسمی، محسن (1392)، چاپ نهم، تهران: انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
• دستور تاریخی زبان فارسی، ناتل خانلری، پرویز (1392)، چاپ هشتم، به کوشش دکتر عفت مستشارنیا، تهران: انتشارات طوس.
• سبک شناسی نثر، شمیسا، سیروس، (1382)، چاپ هفتم، تهران: نشر میترا.
• صور خیال در شعر فارسی، شفیعی کدکنی، محمد رضا، (1392)، چاپ نوزدهم، نشر آگه.
• فنون بلاغت وصناعت ادبی، همایی، جلال الدین، (1367)، فنون بلاغت و صناعت ادبی، چاپ چهارم، تهران: موسسۀ نشر هما.
• نگاهی تحلیلی به علم بیان، آقا حسینی، حسین و همتیان، محبوبه (1394)،چاپ اول، تهران: انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).